Faiz, İslam dininde kesin bir şekilde haram kabul edilen uygulamalardan biridir. Kur’an-ı Kerim ve Peygamber Efendimiz Hz. Muhammed’in (s.a.v.) hadisleri, faizin yasaklanmasına dair açık hükümler içerir. İslam alimleri ve ekonomi uzmanları, faizin hem ekonomik hem de sosyal düzen üzerindeki olumsuz etkilerine dikkat çekerek, yasaklanmasının nedenlerini detaylı bir şekilde açıklıyor. İşte faizin haram kabul edilme nedenleri ve bu konuda İslam’ın getirdiği düzenlemeler:
1. Faiz Nedir?
Faiz, borç verilen bir paranın ya da malın, belirli bir süre sonunda fazlasıyla geri alınmasını ifade eder. İslam’da faiz, riba olarak adlandırılır ve kesin olarak haram kılınmıştır.
Kur’an-ı Kerim’de Bakara Suresi’nin 275. ayetinde şu ifade yer alır:
“Allah, faizi haram, ticareti ise helal kılmıştır.”
Bu ayet, İslam’da faizin ticaretten farklı bir uygulama olduğunu ve haksız kazanca yol açtığını açıkça ortaya koyar.
2. Faiz Neden Haramdır?
İslam dininde faizin haram kabul edilmesinin temel nedenleri şu şekilde özetlenebilir:
a) Haksız Kazanç ve Adaletsizlik
Faiz, gelir elde etme sürecinde herhangi bir emek veya risk içermediği için haksız kazanç olarak kabul edilir. Borç veren kişi, hiçbir çaba göstermeden gelir sağlarken, borç alan kişi sürekli bir yük altında kalır. Bu durum, sosyal adaletin bozulmasına yol açar.
b) Ekonomik Dengesizlik ve Borç Tuzağı
Faiz sistemi, düşük gelirli bireylerin borçlarını ödeyemedikçe daha fazla borçlanmasına sebep olur. Özellikle ekonomik zorluk yaşayan bireyler ve ülkeler, faiz yükü nedeniyle çıkmaza girerek finansal bağımsızlıklarını kaybeder. İslam, ekonomik dengeyi korumak ve toplumsal refahı sağlamak amacıyla bu tür dengesizlikleri önlemeyi amaçlar.
c) Toplumsal Dayanışmanın Zedelenmesi
Faiz, bireyler arasında yardımlaşma ve dayanışma ruhunu zayıflatır. İslam, toplumda yardımlaşmayı ve paylaşımı teşvik ederken, faizi teşvik eden sistemlerin bireyleri yalnızca maddi çıkar peşinde koşmaya ittiğini savunur.
d) Psikolojik ve Ahlaki Bozulmalar
Faiz sistemleri, insanları hırs ve açgözlülüğe yönlendirir. Borç veren kişiler, yüksek kazanç sağlama hırsıyla hareket ederken, borç alanlar stres, baskı ve yoksulluk içinde yaşam mücadelesi verir. Bu durum, hem psikolojik sorunları hem de toplumsal çatışmaları artırır.
3. Faiz ve Ekonomik Etkileri
İslam alimleri, faizin sadece dini bir yasak değil, aynı zamanda ekonomik bir tehdit olduğunu savunur.
a) Enflasyon ve Fakirlik Döngüsü
Faiz oranlarının artması, kredi maliyetlerini yükselterek mal ve hizmet fiyatlarını doğrudan etkiler. Bu durum, toplumun fakir kesimlerini daha da zor duruma sokar.
b) Üretim ve Yatırımın Azalması
Faizle kazanılan paralar genellikle yatırım ve üretime yönlendirilmez. Bunun yerine, faiz gelirinden kazanç sağlayan kişiler, ekonomiye katkı sağlamadan servetlerini artırır. Bu durum, ekonomik büyümeyi yavaşlatır.
c) Finansal Eşitsizlik ve Servet Dağılımındaki Adaletsizlik
Faiz sistemi, servetin yalnızca belirli kesimlerde toplanmasına sebep olur. Bu durum, zengin ile fakir arasındaki uçurumu artırarak toplumsal dengesizliklere yol açar.
4. İslam’da Alternatif Ekonomik Modeller
İslam, faizi yasaklayarak ekonomik dengenin korunmasını amaçlar. Bunun yerine, faizsiz finans sistemi adı verilen modelleri önerir.
a) Kar-Zarar Ortaklığı (Mudaraba ve Murabaha)
Bu sistemde, sermaye sahibi ve girişimci birlikte ortaklık kurar. Kar ve zarar, önceden belirlenen oranlara göre paylaşılır. Böylece, risk ve kazanç dengesi sağlanır.
b) Zekat ve Sadaka ile Gelir Dağılımı
İslam, zekat ve sadaka uygulamalarıyla zenginlerin fakirlere yardım etmesini teşvik eder. Bu sistem, gelir eşitsizliklerini azaltarak toplumsal dengeyi korumayı amaçlar.
c) Faizsiz Kredi Sistemleri
Katılım bankacılığı gibi faizsiz finans kurumları, bireylerin ihtiyaçlarını karşılamak için faizsiz krediler sunar. Böylece insanlar, borçlanmadan ihtiyaçlarını giderebilir.
5. Kur’an ve Hadislerde Faiz Yasağı
Kur’an-ı Kerim’de faizin yasaklanmasıyla ilgili birçok ayet yer alır.
- Bakara Suresi 278. Ayet:
“Ey iman edenler! Allah’tan korkun ve faizden arta kalanı bırakın, eğer mümin iseniz.”
- Peygamber Efendimiz (s.a.v.):
“Faiz yiyenler, faiz yedirenler ve buna şahitlik edenler lanetlenmiştir.” (Hadis-i Şerif)
Bu ayetler ve hadisler, faizin yalnızca bireysel bir günah olmadığını, aynı zamanda toplum üzerinde yıkıcı etkileri olan bir uygulama olduğunu gösteriyor.
6. Günümüzde Faizsiz Ekonomiye Geçiş Mümkün mü?
Modern dünyada faizsiz ekonomi modelleri giderek yaygınlaşıyor. Özellikle İslami finans sistemleri, faizsiz bankacılığı ön plana çıkararak ahlaki ve ekonomik dengenin sağlanmasını hedefliyor.
Türkiye’de ve dünyada birçok banka, faizsiz finansman yöntemlerini uygulamaya başladı. Bu sistemler, faizsiz kredi ve yatırım seçenekleriyle İslam ekonomisinin temel prensiplerine uygun çözümler sunuyor.
Faiz, İslam dininde haksız kazanç, ekonomik eşitsizlik ve toplumsal bozulma gibi olumsuz etkilerinden dolayı haram kılınmıştır. Kur’an-ı Kerim ve hadislerde faizin yasaklanması, hem bireysel hem de toplumsal adaletin korunmasını amaçlar.
Modern dünyada faizsiz finans sistemlerinin yaygınlaşması, faizsiz bir ekonomik düzenin mümkün olduğunu göstermektedir. Uzmanlar, bu sistemlerin güçlendirilerek adil bir ekonomik yapı oluşturulabileceğine dikkat çekiyor.
